In de Boekenweek verzorgt Micha Hamel een mini-college over “Als we in woorden voelen”. Deze tentoonstelling is meer dan een poëtische beleving, ze is ook een experiment dat het medium virtual reality verkent, onderzoekt en bevraagt. Hamel gaat in op de verleidelijkheid van VR en de mogelijkheden die dit nieuwe medium de literatuur biedt.
Hoe is het om een gedicht te ervaren in 360 graden, poëzie te beleven met je zintuigen? Het kan in “Als we in woorden voelen”, een poëtische virtual-reality-ervaring van Hamel en kunstenaar Demian Albers.
En daar stond ik dan…. ruim op tijd voor het mini-college en nog tijd genoeg ook om de VR vooraf te ondergaan en ervaren. Er waren meer mensen natuurlijk die dat zo bedacht hadden en dus moest ik een kwartiertje wachten met 3 mensen voor me. Tijd genoeg om de folder nog eens goed te lezen.
(FOLDERTEKST o.a ) Instructies:
Betreed de tentoonstellingsruimte en neem plaats. Zet de VR bril op en druk op de startknop.
Voor je ogen ontvouwt zich het gedicht “Zonder Handen. Niet alleen in woord, maar ook in beeld en geluid. Kijk omhoog en omlaag, achter, links en rechts, overal gebeurd wel iets. Wordt onderdeel van het gedicht. De poëtische ervaring duurt circa 5 minuten, de installatie stopt uit zichzelf. Klaar? Plaats de bril terug op de houten bol en verlaat de ruimte.
En toen mocht ik de de geel geverfde box in, een zwarte cirkel met sterren op n muur en in het midden een stoel en een VR bril op een tafeltje ernaast met een groene knop. Voorzichtig legde ik mijn bril op het tafeltje en zette nieuwsgierig de enorme VR BRIL op mijn hoofd. Ik wilde op de knop drukken maar taste in het duister in het luchtledige. Zachtjes moest ik om mezelf lachen en tilde dus het gevaarte op mijn hoofd een klein stukje op om door het vrijgekomen spleetje naar de knop te zoeken. Het werd donker…. in het donker begon een zachte lichte stem te praten en samen met haar eerste woorden verscheen een wereld om me heen. Nieuwsgierig keek ik om me heen en zag hoe ik op n vreemde manier mezelf kon zien zitten, alsof ik met potlood getekend was, in gearceerde vlakken lichter of donkerder. Overal om me heen was wel iets te zien. Het was moeilijk de woorden echt te horen omdat de omgeving zo aan mijn aandacht trok. Dus luisterde ik wat beter en liet me meenemen in het gesprek wat ik in het gedicht met mezelf voerde. Ik , in gedachte, tegen mezelf. In gesprek met mezelf. Het was allemaal best wel warrig. Ik nam terwijl ik luisterde de omgeving in me op. Aan een soort plafond rechts van me hing een plant in zijn pot op de kop, links van me zag ik een enorme toiletpot. Voor me een laag tafeltje en in de getekende muur schuin voor me een raam met een blauwe hemel met wolken in kleur. Naast het tafeltje een ouderwetse houten keukenstoel met daarop een enorme wekker. Ik hoorde hoe ik in het gedicht met mezelf van gedachte wisselde over wat nu echt was, realiteit en wat nu binnen en buiten eigenlijk is, of zou kunnen zijn. Het gedicht liet me weinig ruimte voor eigen gedachte en daarmee versterkte het het gevoel dat dit echt MIJN gedachte waren die ik uitsprak tegen mezelf. En terwijl de woorden voortrolden tolde de wereld even hard om me heen mee, alles bleef in beweging. Langzaam brokkelde zo de realiteit af, tegelijk met de woorden en de beelden. Letterlijk zag ik om me heen de wereld langzaam afbrokkelen tot op de horizon. Mijn gedachte vertelde me dat als de wereld niet werkelijk was mijn lichaam dat misschien ook wel niet was en dan ook af zou brokkelen en vervliegen en terwijl ik dat aan mezelf vertelde ging mijn blik weer omlaag en zag ik mijn hand die ( zo leek het) werkelijk aan het afbrokkelen was, vlakje voor vlakje , streepje voor streepje verdween eerst mijn hand en daarna ikzelf, althans mijn lichaam…… En terwijl mijn hand verdween , verdween er ook steeds meer van de horizon en werd de getekende zwart wit wereld vervangen door blauwe hemel met witte wolken. De houten keukenstoel werd bv eerst in delen uiteen getrokken, plankje voor plankje, en vervolgens brokkelde die plankjes dan weg. De reusachtige wekker erop eerst in onderdelen uiteen, dansend en draaiend door de ruimte als in een soort van draaikolk verdwenen dan de afgebrokkelde delen. De woorden, de beelden, de bewegingen waar ik midden in zat gaven een bijzondere sensatie die ik niet goed benoemen kan in opnieuw weer woorden. Langzaam zag ik dat ook mijn gehele lijf verdween en er alleen een smalle lange pilaar overbleef waar ik ( zonder lijf) op zat. De pilaar ging de diepte in om te verdwijnen in het niets. Heel even draaide mijn maag zich een beetje om door de sensatie van enorme hoogte en diepte. En weer een moment later brokkelde ook de enorme lange pilaar af tot ik het middelpunt was van IETS en NIETS. In een golf ging een enorm gevoel van vrijheid door mijn niets heen en voelde ik waarom IETS dus NIETS is. Euforisch!!! Bijna net zo bijzonder als de droom die ik enige tijd geleden had waarin ik in het middelpunt van het Universum en alle Energy was. Het ALL is ONE gevoel. En terwijl de stem maar door ging dacht ik : hou nu alsjeblieft heeeeel even je mond!!! De laatste woorden werden gezegd, de stem stierf weg samen met het beeld om me heen. Met een ruk werd ik teruggetrokken in de realiteit en bij het zien van een aftiteling zette ik een beetje beduusd de VR bril weer af. En nu bereikte mij dus weer mijn eigen gedachten, dat deze ervaring NOG sterker had kunnen zijn als er geen blauwe hemel maar een Universum was geweest rondom me.
Later in de lezing begreep ik helemaal waarom er dus geen stilte ingebouwd was aan het eind….. want jeeeeetje WAT een prater is die man zeg!! Man ja….. want de schrijver van het gedicht was geen vrouw. En PRATEN dat die kon, hij ratelde maar door, even warrig en naar woorden zoekend als vooral in het begin van het gedicht het geval was. Toch vloog dat uur bijna net zo snel om als de 5 minuten in Virtual Reality 
<3
Misschien dat je bij het lezen van een aantal zinnen uit het gedicht, je ná het lezen van mijn avontuur je je er een heeeeel klein beetje iets bij voor kunt stellen.
En ja de VR technieken staan nog in de kinderschoenen, en de toepassingen binnen de Kunst dus ook. Maar wat mij betreft is het VEEEEL belovend. Ik heb er van genoten!!!
Delen uit het gedicht:
Het is niet ingewikkeld
als we in woorden voelen
noemen we het gedachten
En als we zonder woorden voelen
heet het een gevoel
‘Zonder Handen’ – Micha Hamel
